Voor de filosofiekalender van het filosofiemagazine, verschenen in 2017 weer 12 kruimels van mijn hand. Voor wie ze gemist heeft, er nooit tegenaan is gelopen of gewoon nog eens na wil lezen, hier de teksten integraal. Deel XXI van XXIV.
Het goede mag wat kosten
‘Heinz is een boef. Maar wel een goeie boef.’
Antwoord van een 11-jarige jongen op het Heinz-dilemma, te vinden in: Lawrence Kohlberg (1981). Essays on Moral Development, Vol. I: The Philosophy of Moral Development.
Het Heinz-Dilemma is een van de meest bekende dilemma’s binnen ethische en morele discussies, en in een variant bedacht door de Amerikaanse psycholoog Lawrence Kohlberg om zijn zogeheten ‘stadiumtheorie van de morele ontwikkeling’ te illustreren. In dit dilemma is er geen eenvoudig ‘goed’ of ‘fout’ antwoord. Kohlberg had het dan ook bedacht om te zien hoe kinderen en volwassenen door middel van redeneringen tot een standpunt kwamen. Het gaat als volgt:
Er is een vrouw die vrijwel zeker zal sterven aan kanker. Er is maar één medicijn waarvan gedacht wordt dat het de ziekte kan genezen. De arts die dit medicijn heeft ontdekt rekent 10 maal de prijs die het eigenlijk zou moeten kosten. Heinz, de man van de zieke vrouw, kan dit bedrag niet opbrengen – hij heeft met alle moeite maar de helft bijeen gekregen. De arts weigert echter het medicijn voor die prijs te verkopen: ‘Ik heb het ontdekt, en ik ga er geld aan verdienen.’ Heinz is radeloos, besluit ‘s nachts in te breken in het huis van de arts en steelt het medicijn.
Zou Heinz dit hebben mogen doen?
De keuze van Heinz is actueler dan Kohlberg zou vermoeden. Zo kost het borstkankermedicijn pertuzumab ongeveer € 150.000 en levert het één jaar extra leven op. Volgens zorgbureaucraten mag een jaar extra leven echter maar € 80.000 kosten…
_________________________
Worstelen met jezelf
‘Bezinnen, dat moet je weten, kun je veel beter na dan voor de daad doen.’
Heinrich von Kleist. Over het bezinnen: een paradox. Geschriften over filosofie en kunst. In: Verzameld proza. Alle verhalen en essays. (2009).
De Duitse dichter en schrijver Heinrich von Kleist (1777-1811) is vooral bekend van zijn roman Michael Kohlhaas (1810), volgens een inleiding op zijn vertaalde verzameld proza ‘een van de spannendste verhalen ooit geschreven’ (2009). In die vertaling is ook een bundeltje geschriften over filosofie en kunst opgenomen. Von Kleist had al vroeg aanleg getoond voor de wijsbegeerte. Aan de universiteit van Frankfurt had hij kort filosofie gestudeerd en in 1801 kwam hij nog in een identiteitscrisis terecht nadat hij de geschriften van Kant had bestudeerd.
In een kort opstel over de bezinning formuleert Von Kleist een aanval op het oude gezegde ‘bezint eer ge begint.’ Immers, iemand die bezint voordat hij handelt is onmogelijk in staat het leven aan te kunnen. Een worstelaar die in een houdgreep ligt en bezint hoe hij daar toch uit zou kunnen geraken, komt er achter dat wanneer hij klaar is met die bezinning de wedstrijd allang is verloren. ‘Handel op gevoel en leer ervan’ is een beter levensadvies. Von Kleist heeft zijn eigen raad tot in het absolute 
opgevolgd: In 1811 pleegt hij tamelijk onverwacht samen met een vriendin zelfmoord, nadat hij zich lange tijd ziek en miskend heeft gevoeld. Zijn paradoxale onbezonnenheid heeft hem onsterfelijk gemaakt in de Duitse literaire Canon.
_________________________
De filosofie van Kierkegaard? Lachwekkend!
‘Dit werpt een meer serieuze vraag op: Wie kan redelijkerwijs genomineerd worden als de grappigste filosoof allertijden?’
Thomas C. Oden (2004) in: The humor of Kierkegaard: an anthology.
In een bloemlezing waar 300 pagina’s lang geput wordt uit teksten van de Deense filosoof Søren Kierkegaard (1813-1855) begint Thomas C. Oden (1931) zijn inleiding door de lezer uit te dagen één invloedrijke filosoof te noemen die geestiger schrijft dan Kierkegaard. Oden gelooft niet dat die er is. Zelfs als je de meest geestige overwegingen van tien invloedrijke filosofen zou bundelen, evenaart dat Kierkegaards schrijven niet. Kierkegaard staat dus waar het gaat om humor volgens Oden op eenzame hoogte. Dat is op zich merkwaardig. Hoe kan een zwaarmoedige Deen die schreef over liefdesverdriet, zonde, dood, vrees en angst zo gevat uit de hoek komen? Omdat Kierkegaard als geen ander zich kon verbergen achter de meest absurde personages. De ironie die zijn pseudoniemen hanteren fungeren tegelijk als wapen en als schild. Voor Kierkegaard wedijvert humor niet met de ernst maar met de werkelijkheid. Vandaar dat zijn vele boeken, die de werkelijkheid proberen te duiden zo rijk zijn van ironie en komedie.
_________________________
©Veenmedia.nl