Filosofische kruimels XXIV

Stephan Wetzels
^{Denken en Zijn}

Voor de filosofiekalender van het filosofiemagazine, verschenen in 2017 weer 12 kruimels van mijn hand. Voor wie ze gemist heeft, er nooit tegenaan is gelopen of gewoon nog eens na wil lezen, hier de teksten integraal. Deel XXIV van XXIV.

En toch kan het niet

‘Morele oordelen zijn over het algemeen het resultaat van snelle, automatische evaluaties, ook wel intuïtie genoemd.’
Jonathan Haidt in The Emotional Dog and Its Rational Tail: A Social Intuitionist Approach to Moral Judgment (2001)

Veel theorieën over ethiek gaan ervan uit dat morele oordelen stoelen op redenen. Moraliteit leunt dan op ons vermogen om een weloverwogen, rationele keuze te maken. In de sociale psychologie wijst verschillend onderzoek er echter op dat redenen helemaal geen grondslag vormen voor ons morele oordeel, maar dat iets als intuïtie dat doet.

Neem het volgende voorbeeld uit een artikel van Jonathan Haidt (1963-). Julie en Mark zijn broer en zus en reizen samen door Frankrijk. Tijdens een nacht bij het strand besluiten ze dat het interessant en leuk zou zijn als ze met elkaar naar bed gaan. Julie slikt al de pil, maar Mark gebruikt voor de zekerheid een condoom. Het blijkt voor beiden een erg fijne ervaring, maar ze besluiten het nooit meer te doen. Ze beschouwen die nacht als hun gezamenlijke geheim, waardoor hun band nog sterker is geworden. Is het in orde dat ze met elkaar naar bed zijn geweest? Veel mensen vinden van niet, maar redenen blijken ze er niet voor te kunnen geven. Immers, zwangerschap en emotionele schade zijn uitgesloten. Wat rest is morele intuïtie: ‘Ik kan het niet uitleggen. Ik weet gewoon zeker dat dit verkeerd is.’ Weet u het ook zeker?

___________________

Algemeen denken is Katholiek begraven

‘Waarom is er überhaupt iets en niet eerder niets? Deze vraag heeft Leibniz gesteld, en Schelling heeft ze gesteld en Heidegger heeft ze opnieuw gesteld. Maar ook deze vraag moet men niet stellen. Maar men kan ze stellen.’
Bernhard Welte (1979). Die Frage nach dem Warum –die Frage nach Gott? In: Der Atheismus: Rätsel, Schmerz, Ärgernis; Antwort des Glaubens.

Bernhard Welte (1906-1983) was hoogleraar christelijke religiefilosofie aan de Universiteit van Freiburg. In het Engels is zijn werk nauwelijks vertaald en in het Nederlands vindt men hooguit enkele vertaalde katholieke meditaties. Volgens Welte-kenner Bernhard Casper (1931-) echter is het werk van Welte één van de belangrijkste ingangen om de religieuze betekenis van de wereldwijd vertaalde filosofie van Martin Heidegger (1889-1976) te begrijpen. Welte interpreteert Heidegger als een religieus zoekend denker, waar de hedendaagse interpretatie van Heidegger vooral zijn humanistische en seculiere filosofie lijkt te benadrukken. Heidegger, hoewel ooit voorbestemd om katholiek priester te worden, had eind jaren 20 afstand genomen van het christendom. Toch, Heidegger werd op eigen verzoek op katholieke wijze begraven in 1976. En het was Bernhard Welte die op uitdrukkelijke wens van Heidegger de grafrede uitsprak.

___________________

Kerstgedachte

‘Luister, trotse rijkaard die landgoed aan landgoed rijgt, die overal huizen, landhuizen en paleizen bouwt. (…) Als je je Vorst erkent, bij wie je in dienst bent getreden, dan moet je ook zijn voorbeeld durven volgen en je voor je eigen instelling schamen.’
Desiderius Erasmus. Uit de Parafrase van Lucas. In: Theologie (2015)

Wat we weten over de geboorte van Christus, is voornamelijk gestoeld op wat Lucas ons vertelt in zijn evangelie. De historische geloofwaardigheid van het verhaal wordt tegenwoordig tot in detail betwist. Was er een keizerlijk bevel van Augustus? Is Jezus in Bethlehem geboren? Volgens de theologische traditie is Lucas echter juist de betrouwbaarste evangelist. Volgens Ambrosius volgde Lucas meer de feiten dan de doctrine. Theophylactus van Bulgarije komt tot eenzelfde conclusie en Thomas van Aquino en Nicolaas van Lyra stellen dat Lucas kritisch historisch te werk ging. Een gelijkwaardige maar vrijere opvatting van Lucas vinden we bij Desiderius Erasmus (1466-1536). In de zogenaamde Parafrasen vertelt Erasmus het Lucasevangelie in eigen woorden. Erasmus laat het wonder van de geboorte zeker niet ongenoemd, maar maakt in zijn uitgebreide vertelling wat veel weg heeft van een commentaar, gebruik van de gelegenheid om erop te wijzen dat het kerstfeest vooral een feest van nederigheid is. Overdenk de Christus, geboren uit armoedzaaiers, verscholen in een donkere hoek van een stal!

Los van de historische betrouwbaarheid van het kerstverhaal, een tijdloze boodschap.

©Veenmedia.nl

______________________

Zie ook:

Stephan Wetzels
^{Denken en Zijn}