Verzameld door drs. S.M.D.Th Wetzels
~Je kunt dit makkelijk uitprinten door op de bovenstaande knop PRINT/PDF te drukken~
Hier tref je alle kernconcepten aan bij de vier hoofdconcepten die je moet beheersen (kunnen definiëren, evalueren, verbinden en toepassen) voor het centrale examen maatschappijwetenschappen.
De definities zijn per hoofdconcept weergegeven. Ze zijn ontleend aan de syllabus waar de examenstof is samengevat:
https://www.examenblad.nl/examen/maatschappij-wetenschappen-havo-2/2025/ (HAVO)
https://www.examenblad.nl/examen/maatschappij-wetenschappen-vwo-2/2025/ (VWO)
Let op: in 2024 is er eea gewijzigd in de CE-Stof. Voor 2025 zijn de wijzigingen beperkt.
Als je alvast uitleg wil over de verschillende kernconcepten en hoe je ze kunt toepassen in verschillende contexten, neem dan een kijkje op:
http://maatschappij-wetenschappen.nl/kernconcepten-videos/
Nuttige websites om in te grasduinen over vele relevante maatschappelijke contexten vind je op:
LET OP: Het aller aller belangrijkste is dat je deze concepten kunt TOEPASSEN. Uit je hoofd leren is de basis, maar je moet ALTIJD in een CE laten zien waar je in de gegeven tekst specifiek de definitie (of een deel ervan) aantreft. Het CE is dus vooral tekstverklaren voor gevorderen, met behulp van de kennis uit de syllabus en de kernconcepten.
Bijna alle CE-vragen hebben deze schoolse opzet
Gebruik in je verklaring/uitleg:
– de naam/omschrijving van begrip/concept
– en laat zien waar dat in de tekst bevestigd wordt
VORMING: Het hoofdconcept vorming verwijst naar het proces van verwerving van een bepaalde identiteit
| socialisatie | Het proces van overdracht en verwerving van de cultuur van de groep(en) en de samenleving waar mensen toe behoren. Het proces bestaat uit opvoeding, opleiding en andere vormen van omgang met anderen. |
| acculturatie | Het aanleren en verwerven van een andere cultuur of elementen daaruit, dan die waarin iemand is opgegroeid. |
| identiteit | Het beeld dat iemand van zichzelf heeft, dat hij uitdraagt en anderen voorhoudt en dat hij als kenmerkend en blijvend beschouwt voor zijn eigen persoon en dat is afgeleid van zijn perceptie over de groep(en) waar hij wel of juist ook niet deel van uitmaakt. |
| cultuur | Het geheel van voorstellingen, uitdrukkingsvormen, opvattingen, waarden en normen die mensen als lid van een groep of samenleving hebben verworven. |
| politieke socialisatie | Het proces van overdracht en verwerving van de politieke cultuur van de groep(en) en samenleving waar mensen toe behoren. Het proces bestaat uit opvoeding, opleiding en andere vormen van omgang met anderen. |
| ideologie | Een samenhangend geheel van beginselen en denkbeelden, meestal uitmondend in ideeën over de meest wenselijke maatschappelijke en politieke verhoudingen. |
VERHOUDING: Het hoofdconcept verhouding verwijst naar de wijze waarop mensen zich van elkaar onderscheiden en tot elkaar verhouden en de manier waarop samenlevingen in sociale zin vorm geven aan deze verschillen. Het verwijst ook naar onderlinge betrekkingen tussen staten.
| sociale gelijkheid/ sociale ongelijkheid | Een situatie waarin verschillen tussen mensen in al dan niet aangeboren kenmerken, consequenties hebben voor hun maatschappelijke positie en leiden tot een ongelijke verdeling van schaarse en hooggewaardeerde zaken, van waardering en behandeling. |
| macht | Het vermogen om hulpbronnen in te zetten om bepaalde doelstellingen te bereiken en de handelingsmogelijkheden van anderen te beperken of te vergroten. |
| gezag | Macht die als legitiem beschouwd wordt. |
| conflict | Een situatie waarin individuen, groepen en/of staten elkaar tegenwerken om de eigen doelen te bereiken. |
| samenwerking | Het proces waarin individuen, groepen en/of staten relaties vormen om hun handelen op elkaar af te stemmen voor een gemeenschappelijk doel. |
BINDING: Het hoofdconcept binding verwijst naar de relatie en onderlinge afhankelijkheden tussen mensen in een gezin of familie, tussen leden van een groep, in de maatschappij en op het niveau van de staat.
| sociale cohesie | Het aantal en de kwaliteit van de bindingen die mensen in een ruimer sociaal kader met elkaar hebben, het gevoel een groep te zijn, lid te zijn van een gemeenschap, de mate van verantwoordelijkheid voor elkaars welzijn, en de mate waarin anderen daar ook een beroep op kunnen doen. |
| sociale institutie | Complex van min of meer geformaliseerde regels die het gedrag van mensen en hun onderlinge relaties reguleren. |
| cultuur | Het geheel van voorstellingen, uitdrukkingsvormen, opvattingen, waarden en normen die mensen als lid van een groep of samenleving hebben verworven. |
| groepsvorming | Het tot stand komen van bindingen tussen meer dan twee mensen, doordat ze elkaar beïnvloeden en gemeenschappelijke waarden en normen ontwikkelen. |
| politieke institutie | Complex van min of meer geformaliseerde regels die het gedrag van mensen en hun onderlinge relaties rond politieke machtsuitoefening en politieke besluitvorming reguleren. |
| representatie | De vertegenwoordiging van een groep in (politieke) organisaties door één of enkele betrokkenen die namens de groep optreden. |
| representativiteit | De mate waarin de (politieke) besluiten, de standpunten of achtergrondkenmerken van vertegenwoordigers overeenkomen met die van de groep die vertegenwoordigd wordt. |
VERANDERING: Het hoofdconcept verandering verwijst naar richting en tempo van ontwikkelingen in de samenleving en de (on)mogelijkheden deze te beïnvloeden.
| rationalisering | Het proces van het ordenen en systematiseren van de werkelijkheid met de bedoeling haar voorspelbaar en beheersbaar te maken en van het doelgericht inzetten van middelen om zo efficiënt en effectief mogelijke resultaten te bereiken. |
| individualisering | Het proces waarbij individuen in toenemende mate hun zelfstandigheid op verschillende gebieden kunnen vergroten. |
| institutionalisering | Het proces waarbij een complex van waarden en min of meer geformaliseerde regels vastgelegd wordt in standaard gedragspatronen, die het gedrag van mensen en hun onderlinge relaties reguleren. |
| democratisering | Het proces van verandering van de machts- en gezagsverhoudingen door een grotere inspraak en medezeggenschap van degenen met minder macht. |
| staatsvorming | De institutionalisering van politieke macht tot een staat. |
| globalisering | Het proces van uitbreiding en intensivering van contacten en afhankelijkheden over zeer grote afstanden en over landsgrenzen heen. |
